تشریح وضعیت کشور در زمینه ایمنی پرتوهای پزشکی/نقش "فیزیک پزشکی" در تشخیص و درمان

دانشیار گروه مهندسی و فیزیک پزشکی دانشکده پزشکی شهید بهشتی ضمن تشریح رشته فیزیک پزشکی و گرایش‌های کاربردی فیزیک پزشکی در تشخیص و درمان بیماری‌ها، به بررسی وضعیت مراکز تشخیصی و درمانی کشور در زمینه انواع پرتوها پرداخت.

دکتر محمدرضا دیوبند در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در مجموع از نظر وضعیت حفاظت پرتویی شرایط خوبی داریم، گفت: متوسط پرتوگیری شغلی در زمینه پرتوشناسی تشخیصی و رادیولوژی حدود یک میلی سیورت در سال و در پزشکی هسته‌ای و رادیوتراپی میزان پرتوگیری شغلی ۳ میلی سیورت در سال است. همچنین در زمینه پرتوگیری پزشکی در رادیوگرافی دیجیتال، سی تی اسکن و رادیوتراپی، بر اساس اطلاعات سازمان انرژی اتمی، میزان پرتوگیری بیمار از استاندارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایین‌تر است، ولی هنوز برای خود ما قانع‌کننده نیست.

وی با تشریح خلاصه‌ای از گرایش‌های مختلف رشته فیزیک پزشکی در دانشگاه‌های کشور، اظهار کرد: پرتودرمانی یا رادیوتراپی یکی از گرایش‌های فیزیک پزشکی است که با استفاده از خاصیت کشندگی پرتوها به منظور درمان تومورهای سرطانی استفاده می‌شود؛ پرتوشناسی تشخیصی یا تصویربرداری (کاربرد یک پدیده فیزیکی به منظور تشخیص و کسب اطلاعات از ساختار داخلی اندام‌ها بدون دخل تصرف در آنها) گرایش دیگری است که فیزیک پزشکی به آن می‌پردازد.

تصویربرداری مولکولی شاخه‌ای از علم فیزیک پزشکی

دکتر دیوبند با بیان اینکه این شاخه از علم فیزیک پزشکی به تصویربرداری مولکولی نیز پرداخته است، ادامه داد: تصویربرداری به دو شاخه استفاده از پرتوهای یونیزان و پرتوهای غیریونیزان تقسیم می‌شود؛ پرتوهای یونیزان پرتوهایی هستند که حداقل انرژی (معال ۱۲.۴ دهم الکترون ولت) را برای کندن یک الکترون دارا بوده مانند پرتوهای x ، گاما و بتا. پرتوهای غیریونیزان در مقابل آن انرژی را ندارند مانند پرتوهای "آر اف" دستگاه ام آر آی، دستگاه‌های اولتراسوند مانند سونوگرافی و دستگاه‌های high frequency که برای تصویربرداری استفاده می‌شوند.

گرایش‌های کاربردی فیزیک پزشکی در تشخیص و درمان بیماری‌ها

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پزشکی هسته‌ای را گرایش دیگر فیزیک پزشکی عنوان کرد و گفت: در این شاخه از علم پزشکی یک رادیوداروی باز یعنی یک ماده رادیواکتیو مایع و یا گازی شکل وارد بدن شده و در اندام مورد نظر جذب می‌شود، این ماده از خود تابش بلندبرد گاما ساطع می‌کند که این مساله امکان تصویربرداری دقیق از اندام و بررسی عملکرد و فیزیولوژی اندام را فراهم می‌کند. در همین راستا برخی از توده‌های سرطانی نیز تحت مداوا و درمان قرار می‌گیرند.

بکارگیری ایمن پرتوها با حفظ ارزش‌های تشخیصی و درمانی

مطالعه آسیب پرتوهای یونیزان بر روی سلول‌ها و موجودات زنده

دکتر دیوبند، رادیوبیولوژی و حفاظت در برابر اشعه را گرایش دیگر فیزیک پزشکی عنوان کرد و ادامه داد: در این روش آسیب پرتوهای یونیزان بر روی سلول‌ها و موجودات زنده بررسی شده و همچنین این گرایش مباحث حفاظتی و چگونگی بکارگیری ایمن منابع پرتو در شاخه‌های مختلف پزشکی، صنایع و تأسیسات هسته‌ای و همچنین بررسی‌های سیتوژنتیک بر روی مردم ناشی از پرتوگیری‌های طبیعی و مصنوعی را در بر می‌گیرد، به عبارت دیگر در این شاخه از علم پزشکی بکارگیری ایمن پرتوها با حفظ ارزش‌های تشخیصی و درمانی بررسی و مطالعه می‌شود.

کاربرد پرتوهای یونیزان و غیریونیزان در درمان بیماران

دکتر دیوبند با بیان اینکه تصویربرداری دو گرایش عمده دارد، عنوان کرد: پرتوهای یونیزان فیلد خیلی بزرگی از پرتونگاری به منظور تصویربرداری از یک تک دندان تصویربرداری از کل دندان‌ها (او پی جی)، دستگاه‌های رادیولوژی ثابت، ماموگرافی، آنژیوگرافی و سی تی اسکن را در برمی‌گیرد که اساس کار آنها استفاده از پرتوهای X-RAY است. پرتوهای غیریونیزان نیز در پرتوشناسی سه کاربرد اصلی دارد؛ یکی دستگاه "ام. آر. ای" با استفاده از امواج " آر. اف" و میدان مغناطیسی؛ بعدی دستگاه سونوگرافی با استفاده از امواج اولتراسوند با فرکانس بالای ۲۰ هزار هرتز برای کاربردهای تشخیصی و در نهایت تصویربرداری "همدوسی اپتیکی یا OCT" یعنی استفاده از پرتوهای نوری هم فرکانس و هم طول موج که اغلب در لیزرها کاربرد دارند.

این عضو هیأت علمی گروه مهندسی و فیزیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با اشاره به فعالیت مؤثر این گروه آموزشی در بخش رادیوتراپی، عنوان کرد: در گروه فیزیک پزشکی از فیزیک و معادلات حاکم برآن به منظور تشخیص و درمان در مسائل پزشکی استفاده می‌شود که شاخه‌ای از پرتودرمانی است.

نقش فیزیک پزشکی در تشخیص و درمان

طراحی ایمن درمان تومورها و انواع سرطان

وی با اشاره به فعالیت اعضای هیأت علمی گروه فیزیک پزشکی در بخش بالینی، گفت: همکاران ما به عنوان فیزیسیست، کار طراحی درمان را در زمینه درمان تومورها و انواع سرطان با همکاری و همفکری کادر درمان بخش‌های مذکور به عهده دارند، به عبارت دیگر پس از تعیین حجم تومور و دوز مورد نیاز توسط پزشک، فیزیسیست‌ها تعیین می‌کنند که این مقدار دوز در چند جلسه و از چه مسیرهایی به موضع مشخص شده تابانده شود، در نهایت این محاسبات برای اجرا در اختیار کارشناس رادیوتراپی قرار می‌گیرد.

"شبیه‌سازی درمان" برای اطمینان از صحت روش درمانی

دکتر دیوبند، "شبیه‌سازی درمان" برای اطمینان از صحت روش درمانی را فعالیت بعدی این گروه عنوان کرد و ادامه داد: در شبیه‌سازی معمولاً شرایط اصلی درمان آماده شده و با دستگاه X-RAY تمام حرکات دستگاه رادیوتراپی با انرژی و دوز در حد سی‌.تی برای چکاپ درمان انجام می‌شود.

دزیمتری راهی برای جلوگیری از آسیب دستگاه‌های اشعه ایکس و پرتو درمانی

وی دزیمتری را از دیگر فعالیت‌های فیزیسیست‌ها در بخش بالینی عنوان کرد و گفت: دزیمتری با هدف اطمینان از کیفیت خروجی دستگاه‌های اشعه ایکس و پرتو درمانی انجام می‌شود. اگر پرتودرمانی به درستی انجام نشود، هم بیماری مجدداً عود می‌کند و هم علاوه بر بافتهای سر

https://www.isna.ir/news/98012510669/

موضوعات مرتبط با این مطلب :

____________________________________________________
برچسب ها: